Ο αρχαιολογικός χώρος των Μαλίων βρίσκεται στη βόρεια παραλία της Κρήτης, 3 χιλιόμετρα ανατολικά της πόλης των Μαλίων, δίπλα στην παραλία Ποταμός. Το ανάκτορο των Μαλίων είναι το τρίτο σε μέγεθος σημαντικότερο παλάτι στην Κρήτη, με έκταση 7.500 τ.μ., μετά τα παλάτια της Κνωσού και της Φαιστού. Σύμφωνα με την μυθολογία εδώ βασίλευε ο Σαρπηδόνας, αδελφός του Μίνωα και γιός του Δία και της Ευρώπης.

Η παρουσία του ανθρώπου στα Μάλια τοποθετείται κατά τη νεολιθική εποχή 6000-3000 π.Χ. και συνεχίστηκε στην μινωική εποχή. Έχουν βρεθεί κατοικίες προανακτορικού οικισμού που χρονολογούνται το 2500-2000 π.Χ. κάτω από το ανάκτορο. Το αρχαίο όνομα της πόλης παραμένει ακόμα και σήμερα άγνωστο. Πιθανολογείται ότι ήταν Τάρταρος ή Μίλατος.

Σύμφωνα με τα αρχαιολογικά ευρήματα, το παλάτι των Μαλίων χτίστηκε το 1.900 π.Χ. ενώ γύρω από αυτό αναπτύχθηκε οικισμός ο οποίος σώζεται μέχρι σήμερα και έτσι μετατρέπεται σε ανακτορικό κέντρο – πόλη. Το παλάτι καταστράφηκε δυο φορές - το 1700 και το 1450. Το πρώτο ανάκτορο καταστράφηκε από σεισμό. Το νέο ανάκτορο οικοδομείται γύρω στο 1650 π.Χ. πάνω στα ερείπια του παλιού, διατηρώντας το βασικό σχεδιασμό του προηγούμενου. Η τελική καταστροφή ήρθε γύρω στο 1450 π.Χ. από πυρκαγιά. Οι απόψεις για τις αιτίες καταστροφής, αποτελούν θέμα συζήτησης ανάμεσα στους επιστήμονες, αν οφειλόταν σε πολεμικές συγκρούσεις ή φυσικές καταστροφές.

Όπως και τα άλλα μινωικά ανάκτορα, το ανάκτορο των Μαλίων ήταν οργανωμένο γύρω από μία μεγάλη ορθογώνια κεντρική αυλή προς την οποία συνέκλιναν οι είσοδοι. Το ανάκτορο ήταν διώροφο, με μακρόστενο σχήμα και τέσσερις πτέρυγες. Το σπουδαιότερο τμήμα του ήταν η δυτική του πλευρά. Βρέθηκαν αποθήκες με πολλά αγγεία και πιθάρια, βασιλικά δωμάτια, εργαστήρια τεχνιτών και αίθουσα όπλων. Η κύρια είσοδος του ανακτόρου ήταν η βόρεια και μέσω διαδρόμων διευκόλυνε την επικοινωνία με τα κύρια μέρη του παλατιού.

Οι αυλές και οι χώροι στο παλάτι είχαν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά γνωρίσματα. Η κεντρική αυλή του παλατιού περιβαλλόταν από ένα πλακόστρωτο πλάτωμα, (οι λεγόμενοι πομπικοί δρόμοι) που απλωνόταν μέσα στο ανάκτορο. Υπήρχαν επίσης τα κλιμακοστάσια, οι φωταγωγοί, τα πολύθηρα, οι μνημειακές προσόψεις και ο καθορισμός κάθε πλευράς για συγκεκριμένες λειτουργίες. Ένα σύστημα αυλακιών και συλλεκτών απλωνόταν στους αποθηκευτικούς χώρους του παλατιού.

Το παλάτι και ολόκληρος ο οικισμός ήταν πλούσιος. Η πόλη αυτή έκοβε τα δικά της νομίσματα που απεικόνιζαν στις δυο πλευρές τους την θεά Αθηνά και δυο δελφίνια. Υπήρχαν επίσης εργαστήρια με εξειδίκευση στην χαλκοτεχνία, κεραμική και σφραγιδογλυφική. Πέρα από τα εργαστήρια οι κάτοικοι ασχολούνταν με την γεωργία, την αλιεία και το εμπόριο.

Σχετικά με την ανακάλυψη του ανακτόρου αφορμή δόθηκε όταν το 1880 ο ιδιοκτήτης της περιοχής Ελληνικό Λιβάδι ανακάλυψε μερικά φύλλα χρυσού δυτικά του παλατιού. Το γεγονός είχε ως αποτέλεσμα να ανασκαφτεί ολόκληρη η περιοχή από χρυσοθήρες, παίρνοντας το όνομα Χρυσόλακκος. Οι ανασκαφές ξεκίνησαν το 1915 από τον αρχαιολόγο Ιωσήφ Χατζηδάκη και συνεχίστηκαν το 1922 από την Γαλλική αρχαιολογική υπηρεσία.

Το μεγαλύτερο μέρος των σημερινών ορατών ερειπίων ανήκει στο νεοανακτορικό συγκρότημα, το δεύτερο δηλαδή ανάκτορο ενώ τμήμα από το πρώτο ανάκτορο σώζεται στη βορειοδυτική πλευρά του συγκροτήματος.

Για περισσότερες πληροφορίες παρακαλούμε επισκεφθείτε τη σχετική σελίδα του Υπουργείου Πολιτισμού.