Ανατολικά του Λιμένα Χερσονήσου, συναντάμε το υπαίθριο Μουσείο Λυχνοστάτης. Πρόκειται για ένα μουσείο λαογραφικό, ζωντανό, που συγκεντρώνει διάφορες πτυχές της Κρητικής παράδοσης και του λαϊκού πολιτισμού της Κρήτης. Το μουσείο έχει πάρει το όνομά του από τον λυχνοστάτη, τα στηρίγματα δηλαδή που χρησιμοποιούσαν παλιότερα για να τοποθετούν τους λύχνους (φανάρια λαδιού) που φώτιζαν τα σπίτια.

Το Μουσείο Λυχνοστάτης δημιουργήθηκε από τον επίκουρο καθηγητή οφθαλμολογίας και συλλέκτη - λαογράφο Γιώργο Μαρκάκη. Χτίστηκε κατά την περίοδο 1986 - 1992 με προσωπική εργασία της οικογένειας Μαρκάκη και τριών εργατών. Από το 2000 το Μουσείο έχει ενταχθεί στα Λαογραφικά και Εκπαιδευτικά Πολιτιστικά Δίκτυα του Υπουργείου Πολιτισμού.

Εκτείνεται σε μία έκταση 7.000 τ.μ. και στην κατασκευή του χρησιμοποιήθηκαν μόνο πρωτογενή υλικά, όπως η πέτρα, το ξύλο και ο πηλός, ενώ αποφεύχθηκε η χρήση μηχανικών μέσων (εκσκαφείς, φορτωτές , μπετονιέρες).

Περιλαμβάνει τέσσερις κύριες ενότητες. Η πρώτη ενότητα είναι η Λαογραφική και σχετίζεται με τις τοπικές ασχολίες, τα τοπικά έθιμα, τις κοινωνικές νοοτροπίες, τον τρόπο ζωής, τους θρύλους καθώς και τα λοιπά λαογραφικά- εθνογραφικά στοιχεία.

Η δεύτερη ενότητα είναι η Φυσιογνωστική. Παρουσιάζεται μέσα από ένα κήπο που περιβάλλει το μουσείο και ο επισκέπτης μπορεί να γνωρίσει φυτά και βότανα της περιοχής καθώς και οπωροφόρα δέντρα. Επίσης εκτίθενται πετρώματα και ορυκτά του νησιού σε ποικίλα μεγέθη, σχήματα και χρώματα, όπως χαλαζίτες, μάρμαρα, όνυχες, πετρώματα με οργανικά και φυτικά απολιθώματα κ.α. Τέλος παρουσιάζονται τρόποι διαχείρισης των φυτικών υλικών καθώς και οικολογικές πρακτικές, όπως η πράσινη οργανική λίπανση.

Η τρίτη ενότητα είναι η Καλλιτεχνική, στην οποία προβάλλονται έργα λαϊκών αυτοδίδακτων καλλιτεχνών της Κρήτης με υλικά το ξύλο και την πέτρα, οι οποίοι αναδεικνύονται συνεχιστές της ανώνυμης λαϊκής τέχνης. Μια ξεχωριστή ενότητα αποτελούν τα έργα από ανακυκλώσιμα υλικά.

Τέλος έχουμε την ενότητα της Προβιομηχανικής Τεχνολογίας όπου προβάλλονται μηχανήματα που χρησιμοποιούνταν κατά την προβιομηχανική περίοδο και είναι χαρακτηριστικά της τεχνογνωσίας στον τομέα της γεωργίας όπως ο ανεμόμυλος, η φάμπρικα ελαιοτριβείο, ο χαρουπόμυλος και η πρέσα αρωματικών φυτών.

Ειδικότερα, μέσα στο Μουσείο Λυχνοστάτης υπάρχει σε μικρογραφία το Κρητικό Σπίτι, όπου χαρακτηριστικά παρουσιάζονται το αγροτικό αλλά και το αστικό σπίτι. Ένα μιτάτο που ήταν η καλύβα των βοσκών στα ορεινά, το αλώνι, το πατητήρι, ένα καζάνι και ένα ξυλοκάμινο. Υπάρχει επίσης ένα εργαστήριο υφαντικής και φυτικών βαφών, ένα εργαστήριο αγγειοπλαστικής καθώς και ένα ξυλουργείο και ένα τσαγκαράδικο. Χαρακτηριστικό είναι επίσης και το εργαστήριο επεξεργασίας κεριού και μελιού που παρήγαγαν αλλά και ένας χώρος επεξεργασίας αρωματικών φυτών και λουλουδιών. Τέλος υπάρχει ένα παλιό σχολείο με χαρακτηριστικά είδη διδασκαλίας της τότε εποχής και ένα εκκλησάκι της Παναγίας της Ακροκυματούσας.

Μέσα στο μουσείο συναντάμε αίθουσα πολλαπλών χρήσεων - χωρητικότητας 100 ατόμων- όπου γίνονται σεμινάρια και παρουσιάσεις για την παράδοση και το φυσικό περιβάλλον της Κρήτης. Διατίθεται επίσης ένα υπαίθριο θέατρο χωρητικότητας 250 ατόμων, όπου διοργανώνονται καλλιτεχνικές εκδηλώσεις ,ένα παραδοσιακό καφενείο, όπου σερβίρονται παραδοσιακά αφεψήματα και ροφήματα. Τέλος υπάρχει και το «Πωλητήριο», ένας χώρος που μπορούμε να αγοράσουμε παραδοσιακά προϊόντα που παρασκευάζονται στο μουσείο όπως κεφτέρια , συκόπιτες και πετιμέζι.

Για περισσότερες πληροφορίες παρακαλούμε επισκευτείτε τον ιστότοπο του Μουσείου Λυχνοστάτης.