Περιγραφή

Η Μονή Αγκαράθου βρίσκεται σε μία κατάφυτη περιοχή κοντά στο χωριό Σγουροκεφάλι, στη θέση του υψώματος Σωρός Παντελή, σε υψόμετρο 538μ. και σε απόσταση 23 χιλιομέτρων νοτιοανατολικά από το Ηράκλειο. Πρόκειται για φρουριακή μονή με το ναό στον τύπο του σταυροειδούς με τρούλο. Ο ναός είναι δίκλιτος, με το ένα κλίτος να είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου και το άλλο στον Άγιο Μηνά. Το μεγάλο πανηγύρι της μονής λαμβάνει χώρα την ημέρα εορτής της Κοιμήσεως της Παναγίας στις 15 Αυγούστου.

Το όνομα του μοναστηριού προέρχεται από το φυτό αγκαραθιά (ένα είδος θάμνου) κάτω από το οποίο λέγεται ότι βρέθηκε η πανάρχαια εικόνα της Παναγίας και όπου αργότερα χτίστηκε η εκκλησία. Σήμερα μπροστά στο ιερό του ναού υπάρχει ροδιά κάτω από την οποία οι μοναχοί κρατάνε αναμμένο στον κορμό της ένα καντήλι. Σύμφωνα με την παράδοση, η περίφημη «ρογδιά της Αγκαράθου» είναι η αρχική αγκαραθιά την οποία μπόλιασαν οι μοναχοί της εποχής, με αποτέλεσμα να μετατραπεί με θαυματουργό τρόπο σε δένδρο.

Η Μονή Αγκαράθου είναι ένα από τα παλαιότερα μοναστήρια της Κρήτης. Για τη χρονολογία της ίδρυσης της μονής δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες. Υπολογίζεται ότι ιδρύθηκε στα χρόνια της Β’ Βυζαντινής περιόδου (961 – 1204 μ.Χ.).

Αρχικά ήταν ένα μικρό μοναστήρι που ανήκε στην παλιά κρητική οικογένεια των Καλλέργων και οι οποίοι το 1504 το παραχώρησαν στον ηγούμενο Νήφωνα Νοταρά, ο οποίος αναδιοργάνωσε και ανέδειξε τη μονή. Στα μέσα του 16ου αιώνα άρχισε να οχυρώνεται και να αποκτά φρουριακή μορφή με τρεις εισόδους. Σήμερα σώζονται αρκετά στοιχεία από το παλαιό φρουριακό συγκρότημα, όπως οι δύο πύλες, τα θολοσκεπή κτίρια των παλαιών βορδοναρείων(σταύλοι) κ.α. Ο επισκέπτης στη βόρεια πύλη της μονής μπορεί να δει αναγραφόμενη τη χρονολογία 1585 μ.Χ. και στη νότια τη χρονολογία 1583 μ.Χ..

Το μοναστήρι, κατά την Ενετοκρατία, θεωρούνταν από τα πλουσιότερα στην Κρήτη με αποτέλεσμα να αποκτήσει ως μετόχια πολλές μικρές και μεγάλες μονές στην ευρύτερη περιοχή. Ταυτόχρονα, την ίδια περίοδο, η μονή υπήρξε σημαντικό πνευματικό κέντρο στο οποίο νεαροί μαθητές, μοναχοί και λαϊκοί σπούδαζαν και δούλευαν αναπαράγοντας χειρόγραφα με σκοπό τη διάσωση τους και τον εμπλουτισμό των βιβλιοθηκών. Σε χειρόγραφα της Μαρκιανής Βι¬βλιοθήκης στην Βενετία του 1532 καθώς και σε έγγραφα του 1559 που βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο Ιστορίας αποδεικνύεται ότι η μονή διέθετε σημαντικότατη βιβλιοθήκη.

Σημαντικό ρόλο διαδραμάτισε το μοναστήρι και την περίοδο της Τουρκοκρατίας με επαναστατικά κινήματα εναντίον των Τούρκων. Στην επανάσταση του 1821, οι Τούρκοι έσφαξαν τους μοναχούς και έβαλαν φωτιά στα κτίρια. Η μονή παρέμεινε έρημη για λίγα χρόνια και μετά το τέλος της επανάστασης, εγκαταστάθηκαν ξανά εκεί οι μοναχοί που είχαν σωθεί από τη σφαγή. Σχολείο ιδρύθηκε ξανά μετά το 1860 όπου φοιτούσαν μαθητές από τα γύρω χωριά της περιοχής, ενώ κατά την επανάσταση του 1866 η μονή έγινε ορμητήριο ενός σπουδαίου κρητικού ήρωα, του Αντωνίου Τριφύτσου ο οποίος σκοτώθηκε στην μάχη. Το φυλακτό του και άλλα κειμήλια που είχε φυλάσσονται σήμερα στο μοναστήρι. Τελικά ο ναός ανοικοδομήθηκε το 1894 και με το τέλος της Τουρκοκρατίας άρχισε μια νέα περίοδος ακμής.

Σπουδαίες εκκλησιαστικές μορφές που συνέδεσαν το όνομα τους με την Αγκάραθο είναι ο Μελέτιος Πηγάς (Πατριάρχης Αλεξανδρείας), ο Κύριλλος Λούκαρης (Οικουμενικός Πατριάρχης), ο Γεράσιμος Παλαιοκάπας (Επίσκοπος Κρήτης), ο λόγιος Ιωσήφ Βρυέννιος και ο σημερινός Πατριάρχης Αλεξανδρείας Θεόδωρος ο Β΄.

Τέλος ο επισκέπτης μπορεί να επισκεφθεί τμήματα του μοναστηριού, κελιά, το καθολικό και το εξαιρετικό εκκλησιαστικό μουσείο και βιβλιοθήκη που διαθέτει η μονή με εκκλησιαστικά εκθέματα, ιστορικά αντικείμενα και τα χειρόγραφα βιβλία.

Κατηγορίες